Çocuklarda Gelişen Zihin Yapısı
Kişilerin mevcut olan potansiyellerini, ömürleri mühletince istedikleri vakit ortaya çıkarabilmesi ya da gerçekleştirebilmesi mümkün müdür?
Carol S. Dweck, gelişen ve sabit zihin kavramlarına dayalı kuram yazmıştır.
Gelişen zihin yapısına sahip şahıslar, kendilerine mahsus özellikleri geliştirebilmek üzerine odaklanmıştır. Çocukların gelişen zihin yapısına sahip olmaları, 21.yüzyılda hayat uzunluğu öğrenmeleri, öğrenme odaklı ve yüksek motivasyonlu olmaları kıymetli görülmektedir. Zekâ geliştirilebilir mi? yoksa sabit bir özellik midir? Aslında kişinin potansiyelini nasıl kullandığı ve geliştirebildiği odak noktasıdır. Bir kişinin ya da çocuğun kendi potansiyelini ve yeteneğini emek ve gayret harcayarak vakit içinde geliştirilmesidir. Emek ve vakit bu süreçte kıymetli kavramlardır. (Dweck vd., 1995).
Sabit zihin yapısı, insanların doğuştan gelen ve mizaç üzere sonradan değiştirilemeyen, bireye has inanç ve kıymetler üzerine inşa edilen kalıplar üzere düşünülebilir. Gelişen zihin yapısı ise tam aksisi bir durumu tabir etmektedir ve kişinin temel özelliklerinin geliştirilebilmesi üzerine konseyidir. (Dweck, 2000). Farklı bir deyişle bireyler ortasındaki farklılıkların, tecrübe ve deneyim ile gelişebileceğini açıklamaktadır. (Dweck, 2006). Toplumsal yaygınlık açısından her iki zihin yapısının da toplumda, eşit derecede yaygın olduğudur. (OECD, 2021).
Gelişen ve sabit zihin yapısına sahip çocuklar ortasında farklılıklar var mıdır?
Gelişen zihin yapısına sahip yetişkinler ve çocuklar daima öğrenme gayretinde olup, zayıflıklarını yanlışsız bir halde değerlendirip düzeltmeye çalışmaktadırlar. Daha derin öğrenme stratejileri geliştirmek için uğraş harcadıkları görülmektedir. Tıpkı vakitte zorluklara karşı gayret gösterme, ısrarcı olmayı ise öğrenmenin bir aracı olarak kabul ettikleri gözlemlenmiştir. Bir öbür değerli nokta ise öbür bireylerin başarılarından ilham almayı ve gelişmek için geri bildirim olarak kullandıklarıdır. (Dweck, 2012). Sabit zihin yapısına sahip olan bireylere nazaran kendilerine olan öz inançlarının, motivasyonlarının daha yüksek olduğu ortaya çıkmaktadır. Çocuklar öğrenme gayelerine odaklanırlarken, sabit zihin yapısına sahip olan çocuklar ise okuldaki testlerden elde ettikleri notlara odaklanmakta ve istedikleri sonucu elde edemediklerinde kolaylıkla vazgeçtikleri gözlemlenmiştir. Bu durum hem kendi içsel motivasyonlarını hem de ailelerini etkilemektedir. (Dweck & Molden, 2017).
Örneğin; okulda gelişme odaklı bir öğrenci var. Bu öğrenci matematik imtihanında makus bir performans gösterdi. Şayet bu öğrenci başarıyı çalışmaya bağlıyorsa da fazla çalışacaktır. Bu öğrenci çalışmayı zekâya bağlıyorsa daha çok çalışarak zekâsını geliştirebileceğine inanıyordur. Sonuç olarak başarıyı efor ya da zekâya bağlıyorsa başarısız olduktan sonra daha derin çalışmayı hedeflemektedir. Görüldüğü üzere gelişen zihin yapısına sahip olan çocukların okulda ya da konutta övgü ve ödül verilmesiyle bir ilginin olmadığıdır. Büsbütün muvaffakiyetin kendi emek ve gayretleriyle elde edeceğinin farkında olması ile bağlantılıdır. Bu çocukların ailelerinin çocuklarını oldukları üzere kabul etmeleri kıymetlidir.
Sabit zihin yapısına sahip çocukların ise gelişen zihin yapısına sahip çocuklara nazaran yaşadıkları başarısızlık karşısında vazgeçtikleri, hislerini denetim etmekte zorlandıkları, ve diğer bireyler hakkında ön yargıya sahip oldukları görülmektedir. Bu çocuklar aileleri tarafından daha fazla denetimci bir yaklaşımla karşılaşmaktadırlar. Aileler çocukların daha yüksek performans göstermelerini istedikleri için daha baskıcı bir tavır sergileyebilmektedirler. Bu yaklaşım çocukların daha kolay pes etmesine ve akademik başarılarında bir düşüşe neden olabilmektedir.
McCutchen ve öbürleri (2015) tarafından yapılan çalışmada öğrencilerin zihin yapılarının incelendiği boylamsal araştırmada akademik muvaffakiyetin vakitle düştüğü görülmektedir.
Gelişen zihin yapısına sahip çocukların ise akademik muvaffakiyetleri, sabit zihin yapısına sahip çocuklara nazaran daha yavaş bir oranda azalma görüldüğüdür.
Sonuç olarak gelişen zihin yapısına sahip olmak yalnızca zekâ ile irtibatlı değildir. Ailelerin, okuldaki öğretmenlerin ve çevresel faktörlerin tesiri olduğu üzere öğrencinin iç motivasyonun kendi denetim edebilme mahareti ile alakalıdır. Ailelerin çocuklara zekâ değişebilir ve geliştirilebilir inancını kazandırmaları gerekmektedir. Çocuğumuzun sabit zihinli olduğunu anladığımızda iç motivasyonunu geliştirmesi için imkanlar sağlamalıyız ve çocuklara muvaffakiyetin emek, efor ve vakit içerisinde yayılan bir süreç olduğunu hatırlatmalıyız.
Cihan Taş
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio